Met alle afleiding van nu lijkt het steeds moeilijker: je écht verdiepen in een boek. Niet scannen, niet vluchtig doornemen, maar aandachtig lezen. Hoe krijgen we die concentratie weer terug?
Volgens de Amerikaanse taalwetenschapper Maryanne Wolf lezen we niet te weinig, maar vooral te snel en oppervlakkig. Zelf ondervond ze dat toen ze een van haar favoriete boeken herlas: Het kralenspel van Hermann Hesse.
In een interview aan de Volkskrant vertelt ze dat ze er de tweede keer niet meer doorheen kwam: “Ik vond het hoogdravend, vol onnodig ingewikkelde woorden en ellenlange zinnen. […] Het was alsof ik mijn liefde voor Hermann Hesse was verloren.” Ze realiseerde zich al snel dat het niet aan het boek lag, maar aan haar. Ze was gaan lezen zoals ze ook voor haar dagelijkse werk leest: snel en oppervlakkig.
Wolf staat hier niet alleen in. In een onderzoek uit 2021 van Asana en GlobalWebIndex gaf 33 procent van de werkenden aan een slechtere concentratie te hebben dan voorheen. En dan is Nederland tussen 2003 en 2018 ook nog eens van de 8ste naar de 26ste plaats gezakt op de leesvaardigheidsranglijst van Pisa, een internationaal vergelijkend onderzoek, waarbij zo’n tachtig landen worden vergeleken.
Diep lezen geeft nieuwe perspectieven
Nu kunnen we de schuld geven aan social media als TikTok en Netflix, maar volgens Wolf heeft de ontwikkeling vooral te maken met ons constante getuur naar schermen. Daar zijn we immers gewend om te scannen en zo snel mogelijk naar beneden te scrollen. Die gewoonte nemen we mee naar het papier en zo missen we de diepere lagen van een boek.
Wolf maakt de vergelijking met Jane Austens boek Pride & Prejudice en een verfilming ervan. “De serie was prachtig. […] Maar als ik het boek lees, stop ik midden in een alinea om dingen te begrijpen. Bij herlezing leer ik iedere keer nieuwe dingen. Een serie gaat daarvoor te snel.”
Zonde, want we doen er goed aan om diep te lezen. Het brengt niet alleen nieuwe perspectieven, maar je gaat ook over jezelf en de wereld om je heen nadenken. Volgens Wolf is het overigens ook belangrijk voor de samenleving. Als je niet meer kritisch kunt lezen, zou je vatbaarder zijn voor propaganda en complotten.
Zo win je je concentratie terug
Genoeg reden dus om die concentratie weer terug te vinden. Maar hoe dan? Wolf pleit ervoor om kinderen zo veel mogelijk zonder schermen op te laten groeien. Het is volgens haar belangrijk dat kinderen inzien dat lezen niet gaat om snelheid, maar om tekstbegrip.
Ook voor volwassenen heeft ze tips. Zo kun je je scherm bevriezen als je aan het lezen bent, wat kort gezegd inhoudt dat je pas verder scrolt als je alle tekst tot je genomen hebt. Zelf startte Wolf met een zelfbedachte literaire bootcamp: ze probeerde iedere dag kort te lezen, volledig gefocust zonder afleiding. Het werkte. Na twee weken kon ze weer helemaal opgaan in Het kralenspel. De liefde voor Herman Hesse heeft ze weer teruggevonden.
Meer lezen
Nog vijf tips om je concentratie te verbeteren.
Lp’s luisteren, papieren boeken lezen, polaroids maken: een ode aan onze zintuigen.
Bibliotherapie: help jezelf door te lezen.
Tekst Bente van de Wouw Bron de Volkskrant Illustratie Xuan Loc Xuan
Gepubliceerd op 14 april 2023