Een provocerend White Lives Matter-shirt, antisemitische dreigementen tegen Joden, via sociale media uitgevochten ruzies met vrienden en vijanden. Grillig was rapper Ye, vooral nog bekend als Kanye West, altijd al. Maar deze maand leidde zijn gedrag tot een schorsing van Twitter en Instagram, afkeuring door de president van Israël en verbroken miljoenencontracten met merken als Adidas en Balenciaga.
Wat de zaak complexer maakt is dat West in het verleden vertelde manisch-depressief te zijn. Door die psychische stoornis voelen mensen zich afwisselend onoverwinnelijk en diep zwartgallig. Psychiater Ralph Kupka hoogleraar Bipolaire Stoornissen bij het Amsterdam UMC, herkent in de mediaberichten symptomen die inderdaad zouden kunnen passen bij de diagnose bipolaire stoornis, de huidige term voor manisch-depressiviteit.
“Bij mensen die in een manische toestand zijn is de rem eraf. Ze doen allemaal dingen die anderen misschien ook wel willen maar niet doen: je baas vertellen hoe het zit, veel geld uitgeven, met de buurvrouw naar bed gaan. Dat kunnen ook heel roekeloze of bizarre dingen zijn.”
Chaos
West kent een geschiedenis van bizar gedrag. Hij bestormde ooit immers het podium tijdens een dankwoord van Taylor Swift om te protesteren dat Beyoncé had moeten winnen. Ook stelde hij zich verkiesbaar voor het Witte Huis zonder echt moeite te doen op de stemformulieren te komen. En hij zei dat 400 jaar slavernij een keuze was.
Nooit leidde het echt tot de val van de wereldster. Sterker nog, de chaos lijkt onderdeel van zijn imago te zijn geworden. Ook nu zal West niet permanent gecancelled worden, verwacht universitair docent Interdisciplinaire Sociale Wetenschappen Gaëlle Ouvrein van de Universiteit Utrecht. Zij deed onderzoek naar het gedrag van beroemdheden op sociale media.
“Hij gaat sowieso terugkomen. Dit is een fase”, zegt ze. “De eerste stap is vaak dat samenwerkingen wegvallen, wat we nu zien. Dan beslist men vaak accounts offline te halen tot de storm is gaan liggen. Maar dat is niet definitief. Ik denk dat de schade op lange termijn vrij beperkt is. Samenwerkingen komen ook meestal wel weer terug.”
Bij een publiek persoon als West komt zo’n moeilijke periode onder een vergrootglas te liggen, zeker als hij via socialemediakanalen ongefilterd zijn ideeën kan verspreiden. “Het is soms tragisch dat bekende mensen misschien niet de zorg krijgen die ze nodig hebben”, zegt Kupka. “Omdat ze beroemd zijn gelden er allerlei uitzonderingen voor hen en missen ze een normale behandeling. Dat is heel triest.”
Superkracht
Tegelijkertijd zet West zijn stoornis juist in voor zijn merk. In teksten noemde hij het een superkracht en op zijn album Ye stond prominent de tekst “I hate being Bi-Polar – it’s awesome”.
Ouvrein denkt dat de tirades West niet alleen maar iets kosten. “Negatieve aandacht is ook nog altijd aandacht. Het kan op lange termijn gewoon positieve gevolgen hebben.” Het beeld van een ongeleid projectiel kan zo ook bijdragen aan Wests imago van eigenzinnig genie.
Mocht het stereotype van de gekwelde kunstenaar die psychisch lijdt voor zijn kunst daarvan voor West onderdeel zijn, dan wil Kupka er graag mee afrekenen. “Er zijn creatieve mensen die een bipolaire stoornis hebben, maar er zijn er ook heel veel niet zo creatieve mensen die er aan lijden. En de meeste creatieve mensen hebben natuurlijk geen bipolaire stoornis.”
“Die creativiteit bij manie wordt sterk overdreven. Mensen die manisch zijn hebben wel het gevoel dat ze creatief zijn, maar dat valt achteraf toch vaak tegen. Manie begint vaak met een heel positieve, energieke toestand, maar vervolgens ontstaat er enorme chaos waardoor mensen niet meer productief kunnen zijn. Mensen schrijven bijvoorbeeld heel veel maar vinden het achteraf eigenlijk waardeloos.”
West zelf lijkt ondertussen juist vraagtekens te plaatsen bij zijn diagnose. In wederom antisemitische opmerkingen in een interview afgelopen week sprak hij van een complot, omdat de arts die hem onderzocht Joods zou zijn. “Die concludeerde dat het een bipolaire stoornis is en pompte me vol medicijnen. En gooide het in de media.”
De voortdurende ophef deert hem verder niet, vulde hij aan op Instagram. “Ik heb twee miljard dollar verloren in een dag, maar ik leef nog. Het draait mij niet om het geld. Het draait mij om de mensen.”