Steeds meer (jonge) mensen hebben last van eenzaamheid. Straks weer met kerst, als het extra erg is, maar ook ‘gewoon’ het hele jaar door.
Als je Daphne (35) tien jaar geleden had gezegd dat ze zich ooit heel erg eenzaam zou voelen, had ze je niet geloofd. Ze woonde in Amsterdam, had een relatie, vriendinnen, studeerde, ging naar feestjes, sportte veel, en na haar studie ging ze aan het werk in de evenementenbranche. Tot ze een heftige burn-out kreeg.
“Ik belandde in de ziektewet, wist eigenlijk niet zo goed wat me overkwam. Mijn leven was altijd goed.” Ze verkocht haar huis en besloot bij haar ouders te gaan wonen, in een dorp, om daar tot rust te komen. “En nu ben ik 35 en kom ik erachter dat ik eigenlijk weinig écht goede vrienden heb.”
Naar elkaar omkijken
Iedereen zit voor Daphnes gevoel op een eiland. Mensen krijgen een relatie, kopen een huis, krijgen kinderen en werken veertig uur in de week. “Het voelt echt alsof het niemand interesseert hoe het met mij gaat. Ik denk dat de samenleving te geïndividualiseerd is, we kijken zo weinig naar elkaar om. Ik voel me er waardeloos door, letterlijk, ik heb het gevoel dat ik er niet toe doe. Dan wil ik iemand bellen om me beter te voelen, maar ja, wie?”
Daarnaast heeft ze geen partner en is ze enig kind. “Ik raak daar geregeld van in paniek: wat als er iets met mijn ouders gebeurt? Dan ben ik écht alleen.”
Ze vertelt haar verhaal omdat ze, zo zegt ze zelf, de schaamte voorbij is. Ze trad toe tot een Facebookgroep speciaal opgericht voor eenzame jonge mensen. Er zijn meer van dit soort Facebookpagina’s te zijn, waarop mensen elkaar opzoeken. ‘Ik ben op zoek naar een vriendschap die verdergaat dan een praatje bij de kapper,’ schrijft iemand. Iemand anders: ‘Heeft er iemand zin in koffie? Ik woon in Heerhogewaard.’
Een vrouw van een jaar of 35 plaatst een selfie bij haar tekst: ‘Hoi, ik heb een relatie, maar mis een vriendin, een echt maatje.’ Ze ziet er vrolijk uit, de foto is genomen in een cocktailbar, naast haar vriend: ze lijken verliefd. Ze ziet er niet uit als iemand die eenzaam is. Maar schijn bedriegt en eenzaamheid zit klaarblijkelijk in een klein hoekje.
Extreem eenzaam
Uit cijfers van een groot onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek onder meer dan 700.000 Nederlanders van negentien jaar en ouder uit 2019 bleek dat 7 procent van de mensen die getrouwd zijn zich extreem eenzaam voelt. 14 procent van de ongetrouwde mensen geeft aan een sterk gevoel van eenzaamheid te hebben en onder de gescheiden mensen zegt 22 procent zich ernstig eenzaam te voelen. 17 procent van de weduwen of weduwnaars ervaart heftige eenzaamheid.
Onderzoek uit 2021 onder 7000 mensen van vijftien jaar en ouder geeft aan dat 11 procent van de bevolking zich sterk eenzaam voelt en 32 procent enigszins eenzaam. Jongeren tussen 15 en 25 jaar gaven het vaakst aan zich sterk emotioneel eenzaam te voelen. Er is met zekerheid te zeggen dat de coronapandemie negatieve impact heeft gehad op de gevoelens van eenzaamheid.
Eenzaamheid bij jongeren
Wie denkt ‘hoe ouder, hoe eenzamer’ heeft het mis. Onder dertigers komt eenzaamheid even vaak voor als onder 75-plussers. “Je ziet juist dat mensen heftige eenzaamheid ervaren als ze volwassen worden,” zegt Anja Machielse. Ze is hoogleraar humanisme en sociale weerbaarheid aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht en doet onderzoek naar sociale relaties en zingeving.
“In die periode hebben mensen heel sterk anderen nodig om een identiteit te ontwikkelen, hun leven in te richten. Maar soms lukt het niet om aansluiting te vinden in het leven.” Daar kan een tijdelijk gevoel van eenzaamheid uit voortvloeien – bijvoorbeeld na een verhuizing, ontslag, overlijden van iemand, een relatiebreuk of gewoon een mentale dip. “Maar mensen kunnen ook langer eenzaam zijn, dan is er sprake van chronische eenzaamheid,” zegt Machielse.
“Het is natuurlijk per persoon verschillend wanneer je eenzaam bent – sommige mensen kunnen heel goed met één vriend gelukkig zijn, anderen hebben een hele groep nodig, en weer anderen zijn juist eenzaam omdat ze een bepaalde mate van diepgang missen in hun leven.” Dat komt doordat eenzaamheid een subjectieve ervaring is, zegt Gerine Lodder. Ze is eenzaamheidsonderzoeker aan de Universiteit Tilburg en vertelt: “We weten door onderzoek dat voor heel veel mensen het verschil tussen geen vriend en één vriend, heel groot is. Maar sommige mensen hebben aan één vriend of alleen hun partner genoeg, anderen hebben tien mensen nodig in hun inner circle om niet te vereenzamen.”
Bij chronische eenzaamheid voelen mensen zich vaak somber en lijden ze door dat gevoel. “Dat kan ook als je kinderen hebt, in een huwelijk zit, of vrienden hebt,” zegt Lodder. Denk niet: zij is moeder, heeft een grote familie en vriendengroep, dus die is niet eenzaam. “Dat is een illusie. Je wéét het niet.”
Lees ook
Sombere aftrap voor de Week tegen Eenzaamheid: Nederlanders voelen zich vaker alleen
Chronische eenzaamheid heel schadelijk
Onderzoekers van het Nederlandse onderzoeksbureau Movisie maakten een aantal jaar geleden een overzicht van de grootste wetenschappelijke inzichten over eenzaamheid en concludeerden dat chronische eenzaamheid ‘even schadelijk is als het roken van vijftien sigaretten per dag’.
Wetenschappers aan de Zweedse Universiteit van Göteborg stelden dat het sterftecijfer onder eenzame mensen hoger is dan onder mensen die zich niet eenzaam voelen. Het risico op een hartinfarct is bijna 30 procent groter en de kans op alzheimer is twee keer groter dan voor mensen die geen eenzaamheid ervaren.
Eenzaamheid is te vergelijken met stress: het kan een slechte invloed hebben op het immuunsysteem, waardoor je een lagere weerstand hebt en vatbaarder bent voor ziektes. Bovendien zorgt eenzaamheid ervoor dat mensen ongezonder leven. Minder sporten, ongezond eten, het gebruik van verslavende middelen. Tel uit je schade.
Eenzaamheid kost veel energie
“Eenzaamheid kost energie,” zegt Daphne. “Ik heb soms geen zin om mijn bed uit te komen, dan loop ik weer tegen die eenzaamheid aan. Omdat ik weinig mensen zie en tijdelijk geen werk heb, is er geen structuur in mijn dag.” Een depressie zou ze het niet willen noemen, maar “je wordt er wel heel erg somber van”.
“Eenzaamheid kan me helemaal leegslurpen en opslokken,” vertelt Charlie (29). “Op sommige dagen wil ik echt mijn bed niet uit komen, of de bank af komen, ik slaap veel, ben kapot en ben heel verdrietig. En ook wel boos op mezelf: wáárom is er nu niemand die ik kan bellen? De dagen kabbelen voort, maandag is hetzelfde als vrijdag. Ik zou zo graag meer vriendinnen willen, ik heb eigenlijk, als ik heel eerlijk ben, niemand om mee af te spreken. Ik heb wel een vriend, ik bof met hem, maar we zitten op elkaars lip omdat ik geen werk heb.”
Ze heeft, zo vat ze het zelf maar even samen, een moeilijke jeugd gehad. Mede door haar autisme en angststoornis heeft ze moeite met het maken van vrienden. “Een praatje maken gaat nog wel, maar contact onderhouden heb ik nooit gekund,” zegt ze. “Als ik dan contact heb, weet ik nooit wanneer ik terug moet appen, wat ik aan iemand kan vragen, hoe ik overkom. Ik kan daar úren mee in mijn hoofd zitten en word er heel onzeker van.”
Eenzaam door eenzaamheid
Op die manier versterkt eenzaamheid zichzelf, stelt hoogleraar Machielse. “Uit onderzoek weten we dat je sociale vaardigheden moet blijven oefenen, omdat je ze anders kunt verleren.” Voor haar eigen onderzoek komt ze veel bij mensen thuis die in een sociaal isolement leven – de fase die vaak ontstaat ná extreme eenzaamheid. “Het zijn mensen die vaak al hebben geaccepteerd dat ze weinig tot geen mensen zien.”
Als ze bij hen komt voor een interview, merkt ze dat ze niet weten hoe ze moeten reageren op haar komst. Ze zetten de tv niet zachter, zetten geen stoel voor haar neer, zetten geen koffie. Niet dat dat moet – Machielse hoeft niet als een prinses behandeld te worden – maar ze wil er maar mee aangeven: als je eenmaal geïsoleerd bent, is het zo moeilijk om een weg terug te vinden.
Dat merkt Marieke (33) ook. Ze heeft een dochter van dertien en een nare scheiding achter de rug. “Vroeger maakte ik makkelijk praatjes met mensen, maar ergens is het misgegaan.” Wáár het dan misging? Ze weet het niet.
“Toen mijn man en ik uit elkaar gingen, heeft mijn zelfvertrouwen wel een flinke knauw gehad. Ik verhuisde van de stad naar het dorp waar mijn moeder woonde, zodat zij me kon helpen met mijn dochter, en toen vond ik het door mijn eigen onzekerheid ineens lastig om andere vrouwen van mijn leeftijd aan te spreken. Terwijl ik daar wel veel behoefte aan had. Ik heb een dochter thuis en het is nooit stil in huis, gelukkig, maar ik wil ook ‘volwassen’ gesprekken hebben met mensen van mijn eigen leeftijd. Moeders onder elkaar, of zo.”
Zin in januari
De herfst is begonnen en de ‘gezellige’ donkere maanden komen eraan. “Reclames voor de uitzending van All you need is love helpen niet bepaald in deze periode,” zegt Daphne. “En dan al die supermarktreclames waarbij mensen met een hele groep aan een lange tafel zitten… Ik weet dat wij met z’n drietjes zullen zijn, mijn ouders en ik, en dan denk ik wel: gadverdamme, wéér iets waarbij ik het gevoel heb dat ik er niet bij hoor.”
Over het algemeen wordt eenzaamheid sterker ervaren als mensen weten dat ánderen het wel gezellig hebben en samenzijn, weet Machielse. “Kerst is bij uitstek zo’n periode, of eigenlijk die hele periode van de feestdagen, waarbij de dagen korter en donker zijn en mensen naar warmte snakken. Eenzame mensen zijn altijd blij als die dagen weer voorbij zijn.”
“Dan is het tenminste weer normaal,” zegt Charlie. Even is ze stil. Dan: “Of nou ja, normaal, normaal. Ik zou willen dat ik écht een ‘normaal’ leven zou hebben, met vrienden, familie.”
Het is nooit te laat
Daar is het nooit te laat voor, zegt Machielse, zeker niet voor jonge vrouwen. “Je bent niet de enige die hiermee kampt en als je er niet uit eigen kracht kunt uitkomen en last hebt van die eenzaamheid, kun je hulp zoeken. We moeten eenzaamheid uit de losersfeer trekken: iedereen maakt het ooit mee. Maar als het te erg wordt en je eronder lijdt, kun je iets doen.”
Er zijn allerlei mogelijkheden. De eerste, meest voor de hand liggende opties zijn sportclubjes, of een lees-, fiets- of kookclub. Maar er zijn ook zogenoemde ‘vriendschapscursussen’ voor jonge vrouwen waarin ze zichzelf leren kennen en leren hoe hun gedrag overkomt op anderen.
“Het is zó zonde om hier niets mee te doen, want je kunt het tij echt nog keren, en het is niet verkeerd om wat handvatten te krijgen om mensen te leren kennen. Je hoeft je er niet voor te schamen.” Die eerste stap – de schaamte achter je laten – is door Charlie in elk geval gezet. “Vóórdat ik dit interview deed, heb ik nog nooit tegen iemand gezegd: ‘Ik ben eenzaam’. Nu wel. Het is een begin.”
Hoe eenzaam ben je?
Er zijn twee soorten eenzaamheid. Emotionele eenzaamheid gaat over de kwaliteit van de contacten of het soort contact dat je hebt: mensen die emotioneel eenzaam zijn, missen iemand met een bepaalde rol in hun leven, of een bepaalde relatie. Sommige mensen zijn ook emotioneel eenzaam omdat ze een diepgang missen, of meer zouden willen van hun bestaande vrienden of partner.
“Je kunt een grote vriendengroep hebben en je toch waanzinnig eenzaam voelen,” aldus onderzoeker Machielse. “Omdat ze een bepaalde mate van diepgang of oprechtheid missen, bijvoorbeeld, in een vriendengroep waar het alleen maar over geld, reizen of carrière gaat.”
De tegenhanger van emotionele eenzaamheid is sociale eenzaamheid: dat betekent dat je behoefte hebt om erbij te horen, een groepje hebt met gelijkgestemden, waar je samen dingen mee kunt doen. En die mensen ontbreken.
Machielse raadt mensen die eenzaam zijn aan om eerst te bedenken: wát mis ik precies? Is dat het gebrek aan een netwerk, of mis je diepgang in de vriendschappen die je al hebt? “Als je daar antwoord op hebt, weet je ook waar de oplossing ligt.”
Dit verhaal stond eerder in Flair. Meer van dit soort verhalen lees je wekelijks in Flair. Wil je een editie (na)bestellen? Dat kan hier.
Tekst: Lisanne van Sadelhoff | Beeld: Getty Images
The post Eenzaam en alleen: ‘We moeten eenzaamheid uit de losersfeer trekken, want iedereen maakt het ooit mee’ appeared first on Flair – Voor jou, over jou.