Vroeger en nu lopen door elkaar voor de Brits-Nigeriaanse schrijver Bolu Babalola. De liefdesverhalen die ze nu schrijft, zijn doorspekt met de rijke, lyrische taal van haar voorouders.
“Ik ben Nigeriaans, wij praten niet over ons privéleven.” Het is een terugkomend antwoord in het interview met de Brits-Nigeriaanse schrijver Bolu Babalola (1991). Zodra haar persoonlijke leven ter sprake komt, of dat van haar ouders, doet ze gedecideerd een stap terug. Soms krijg je een inkijkje.
Dan vertelt ze, met haar tikje geaffecteerde Britse accent, dat ze nog bij haar ouders in Londen woont. Of, vrolijk alsof het een herinnering van gisteren is, over het moment waarop haar ouders ontdekten dat hun vijfjarige dochter het Yorùbá machtig was, de taal van een van de grootste etnische groepen van Nigeria waar haar familie toe behoort. “Ik wilde graag een snoepje. Ik klom op een stoel en kon zo bij het hoogste keukenkastje, waar mijn ouders het snoepgoed hadden verstopt. Ze keken elkaar aan en wisten dat hun oorspronkelijk taal ook niet meer veilig was om hun geheimen te bespreken in mijn aanwezigheid.”
De beschrijvende taal
Hoewel Babalola het Yorùbá verstaat en een beetje spreekt – ze is geboren en getogen in Londen – kan ze het niet schrijven. Toch zijn haar verhalen doordrongen van de taal van haar voorouders. Dat zie je duidelijk in haar onlangs in het Nederlands vertaalde debuut Liefde in kleur, waarvoor ze liefdesverhalen en mythologieën uit de hele wereld verzamelde en ze herschreef met de focus op de empowerment van zwarte vrouwen.
Het taalgebruik is rijk, gedetailleerd en tegelijkertijd schuwt Babalola het grote gebaar niet, met zinnen als: ‘Ze had diepliggende, opvallende ogen die een klein beetje naar binnen stonden, alsof ze te zwaar waren om recht te blijven staan. Ze droegen een te zware last, ze droegen het hele universum en waren even onpeilbaar als de oceaan.’
“Het Yorùbá is een heel beschrijvende taal,” vertelt Babalola. “Als je wilt zeggen dat je gelukkig bent, zeg je zoiets als: ‘mijn binnenste is zoet’. Die lyriek zit blijkbaar heel diep in me en dat stop ik in mijn proza.”
Gekleurd
Babalola kwam op het idee voor Liefde in kleur omdat we, verklaart ze, zo gewend zijn aan Europese sprookjes. “Iedereen kent Sneeuwwitje en hoe ze wakker wordt gekust door de prins. Iedereen kent Assepoester en het schoentje dat ze past. Ik wilde met deze verhalen laten zien dat er naast een wit perspectief op de liefde, ook een ander, gekleurd perspectief bestaat.
Daarom zijn de meeste van mijn personages zwart. Daarbij heb ik de oorspronkelijke teksten een feministische make-over gegeven, want de overheersing van het patriarchaat is niet enkel een probleem in de westerse samenleving. In niet-westerse culturen is het eveneens een dominante factor. Ik heb echt mijn best gedaan om de vrouw te versterken en de verhalen door hun ogen te laten zien.”
Praten zonder spreken
Dat wordt meteen duidelijk in Osun, het verhaal waarmee het boek begint. Het gaat over de titelfiguur, een wedstrijdzwemmer ‘met armen en benen die slank en atletisch waren, en brede, wiegende heupen die zo’n natuurlijke vrouwelijkheid uitstraalden dat die met geen mogelijkheid te bedwingen was.’
Deze Osun heeft een relatie met een stoere maar – zo weet ze ook – niet erg trouwe man, een opschepper bovendien. Wanneer ze tijdens een feest in haar dorp een man ontmoet wiens ogen ‘haar riepen en tot diep in haar doordrongen, die in haar ziel keek en niet boog,’ weet ze dat ze haar gelijke heeft gevonden. De twee blijken te kunnen praten zonder dat ze hoeven te spreken. Ze horen elkaars gedachten.
Haar grote voorbeeld
Deze superromantische visie op de liefde is er een die Babalola misschien wel deelt met haar personages. Al is ze zeker niet naïef als het over dit onderwerp gaat. Op de vraag of ze zelf een relatie heeft, heeft ze ‘geen commentaar’, maar ze wil wel iets vertellen over haar grote voorbeeld, de liefde die haar ouders met elkaar hebben. In Liefde in kleur heeft ze ook een verhaal over hen geschreven: Alagomeji.
Het gaat over een meisje dat in de jaren zeventig opgroeit in Noble Street in Lagos – op een steenworp afstand van de Herbert McCauly Street, waar een jongetje in dezelfde tijd opgroeit. En over hoe op een dag de voetbal van het jongetje op het hoofd van het meisje terechtkomt. En hoe een paar jaar later, ze kennen elkaar nog niet, dat jongetje en dat meisje naar een kostschool in Abeokuta worden gestuurd en daar zo jong als ze zijn, tien en elf, verliefd worden. En verliefd blijven, tot op de dag van vandaag.
Echte liefde
“Mijn ouders,” zegt Babalola, “zijn partners en beste vrienden. Ik zie heel goed hun romantische kant, maar ik zie ook hun vriendschap en hun partnerschap. Ze zijn complementair aan elkaar. Romantische liefde is voor mij ook dat je elkaar helpt te groeien en een beter mens te worden. Natuurlijk heb je plezier met iemand en moet je goed met elkaar overweg kunnen. Maar in mijn optiek is het belangrijkste dat je jezelf en de ander steeds blijft ondervragen en helpen om een goed mens te zijn.
Dat doen mijn ouders. Zeker, de extra’s zoals chemie en aantrekkingskracht zijn ook belangrijk. Maar in de fundamenten – elkaar kennen, elkaar begrijpen – moet een soort transparantie zitten.”
Dunner, mooier, lichter
Oké… toch een tipje van de sluier: nee, ze heeft geen relatie momenteel. Maar ze heeft er genoeg gehad om te weten dat de partner die ze zoekt er niet tussen zat. En wat ze ook weet, is dat ze heeft geleerd snel te zien wanneer het niet goed is en dan niet te lang te blijven hangen.
“Ik ben liever single dan met iemand samen die niet bij me past. Er ligt zo veel druk op vrouwen om maar zo snel mogelijk een partner te kiezen, vanaf de dag dat we geboren worden. En de boodschap die we krijgen, is ook nog eens tweeledig – want we mogen niet te veel zelfvertrouwen hebben, moeten dunner zijn, mooier. Als je huid te donker is, moet je lichter zijn; je moet er op een bepaalde manier uitzien. Je zelfvertrouwen wordt vanaf het begin aangetast.
En hij dan?
Je moet van alles voor een man zijn, maar mijn vraag is: how can he serve you? Wat moet hij hebben? En zeker voor een succesvolle vrouw is dat een relevante vraag. Ik denk dat mijn zelfvertrouwen absoluut behulpzaam is.
Ik ben niet in a rush om een partner te hebben, just for the sake of it. Bovendien heb ik een leven vol liefde: ik hou van mezelf en van mijn familie. Ik stop liefde in mijn werk, en mijn vriendschappen zijn heel belangrijk. Als ik zie hoe mijn vrienden en ik elkaar behandelen… dat is óók een vorm van romantiek. Ik peins er niet over te kiezen voor een liefde die minder is.”
Verwantschap
Met welk personage in het boek ze het meest verwantschap voelt? “Orin denk ik, ze heeft een date met een man die ze helemaal niet zo leuk vindt en komt dan in een club in contact met een andere man tot wie ze zich aangetrokken voelt. Ze is geestig en messcherp. En de man tot wie ze zich aangetrokken voelt, bewondert haar. Ik hou erg van mannen die vrouwen bewonderen.”
Het is waarschijnlijk niet toevallig dat het verhaal over Orin in het boek net vóór dat over haar ouders komt. Dit zijn geen ‘bewerkte’ liefdesverhalen, dit zijn autobiografische verhalen. Babalola voelt niet alleen verwantschap met Orin, ze is haar.
Living the dream
In Engeland en Amerika is haar tweede boek, Honey & spice net uitgekomen. Een, volgens een recensie in The New York Times, ‘goddelijk zomers boek, hilarisch, heet en oprecht.’ Bolu Babalola is heel dankbaar voor het leven dat ze nu heeft. “I’m living my dream. Maar als ik nog iets mag wensen voor de toekomst wil ik doorgaan met schrijven, mijn potentie vervullen. Wat betekent dat ik naast het schrijven van boeken verder ga met het schrijven voor televisie. Ook zou ik graag een romantische komedie schrijven die een Oscar wint, omdat het genre van de romkom voor mij zo heilig en speciaal is.” En verder, zegt ze, “wil ik trouwen, kinderen krijgen en gelukkig zijn.”
Meer lezen
Liefde in kleur – Mythische verhalen uit de hele wereld van Bolu Babalola (Uitgeverij Orlando).
Hoe blijf je dicht bij jezelf in een liefdesrelatie?
De grootste liefdeslessen leer je van je ex: 6 inzichten.
Leren van een gebroken hart: hoe heel je van liefdesverdriet?
Interview Clementine van Wijngaarden Fotografie Priscilla du Preez/Unsplash