Het leven van Gloria Steinem

Vandaag, op Internationale Vrouwendag, delen we de levensverhalen van vijf activistische vrouwen die ons inspireren. In deze aflevering: Gloria Steinem. Na een stormachtige loopbaan als journalist ontpopt ze zich eind jaren zestig tot het gezicht van de Amerikaanse vrouwenbeweging. Haar hele verdere leven – ook nu nog, ze is ver in de tachtig – strijdt ze voor gelijke rechten.

Gloria Steinem (1934) is de eerste die toegeeft dat ze laat op het feestje verschijnt. Het is waar: ze heeft lang gedacht dat voor vrouwen met het behalen van het stemrecht alles wel geregeld is. Ze houdt zich liever bezig met echte misstanden: rassendiscriminatie en armoede. Nadat ze in 1956 haar studie politicologie heeft afgerond in Northampton, Massachusetts doet ze met een beurs twee jaar onderzoek in India. Ze raakt er gecharmeerd van het grassroots activisme: van het volk, door het volk. Terug in Amerika probeert ze een poot aan de grond te krijgen als freelance journalist. Ze wil verslag gaan doen van de zwarteburgerrechtenbeweging, maar ­politiek is niks voor ‘girl reporters’ volgens haar hoofdredacteuren: ze moet over mode en make-up schrijven. Het kost haar moeite om een flat te vinden, want huisbazen vinden single vrouwen riskant als huurder. Hoe komt zo’n vrouw zonder man aan geld om de huur te betalen – is ze soms sekswerker?

Undercover in een Playboy Club

In 1963 maakt Gloria furore met een artikel waarvoor ze een maand undercover is gegaan in een Playboy Club. Ze onthult dat de werkomstandigheden van de Bunnies, de schaarsgeklede en hooggehakte serveersters, allesbehalve glamoureus zijn: ze worden slecht betaald, in hun billen geknepen en moeten pakjes aan die zo strak zitten dat ‘zelfs een man er een decolleté in zou hebben’. Ze is trots op het stuk, maar professioneel hindert het haar: ze wordt nu als een Bunny gezien en nóg minder serieus genomen. Toch: hoezo worden vrouwen gediscrimineerd?

Abortus in het geheim

En dan gaat ze op een avond in 1969 als verslaggever naar een bijeenkomst over het legaliseren van abortus. In een New Yorkse kerk vertellen vrouwen openhartig over de ingreep die ze in het diepste geheim hebben ondergaan, illegaal en met gevaar voor eigen leven. Gloria weet waar ze over praten: op haar 22e heeft ze ook een abortus gehad. De arts die haar helpt, stelt twee voorwaarden: ze mag niemand zijn naam vertellen en ze moet met haar leven doen wat ze wil. Ze voelt zich niet schuldig over haar abortus, aan de andere kant heeft ze er ook nooit met iemand over gesproken. Waarom eigenlijk? Waarom mogen vrouwen niet over hun eigen lichaam beslissen?

Podia en zeepkisten

Op die avond vallen haar de schellen van de ogen. Er is niet alleen rassendiscriminatie, maar ook discriminatie op grond van geslacht. In no time ontpopt Gloria Steinem, dan 35, zich tot het gezicht van de vrouwenbeweging. Omdat ze niet alles waar ze zich over opwindt kwijt kan in de bladen waarvoor ze schrijft, zet ze zich over haar angst voor spreken in het openbaar heen en trekt ze samen met haar geestverwant Dorothy Pitman Hughes door het land om anderen te stimuleren ook in actie te komen voor gelijke rechten voor vrouwen. “We hebben het hier niet over een hervorming, maar een revolutie!” roept ze vanaf talloze podia en zeepkisten, bij Senaatscommissies en in interviews.

In 1971 richt ze met onder anderen politici Bella Abzug en Shirley Chisholm de National Women’s Political Caucus op, met als doel meer vrouwen in het openbaar bestuur te krijgen; in 1972 is ze een van de oprichters van Ms., het eerste feministische tijdschrift. Het eerste nummer is binnen een week uitverkocht. Er worden resultaten geboekt: in 1973 wordt abortus legaal.

Altijd op de bres

In een tijd waarin feministen graag worden neergezet als lelijke, humorloze mannenhaters – anders hadden ze toch geen problemen gehad? – valt Gloria Steinem op. Ze is slim en geestig.

Op haar veertigste verjaardag zegt een ­verslaggever bij wijze van compliment dat je haar die leeftijd echt niet zou geven. “Dit is hoe veertig eruitziet,” ­antwoordt ze snedig. Het tijdschrift Esquire noemt haar ‘the intellectuals pin-up’. Ze weet dat ze keihard werkt, toch krijgt ze vaak te horen dat ze alles aan haar looks te danken heeft. Dat denken niet alleen mannen, maar zelfs sommige feministische zusters. Wat weet die sexy Gloria Steinem in haar mini-jurkjes van onderdrukking? “Ze zet zich alleen op de voorgrond ter meerdere eer en glorie van ­zichzelf,” bitst mede-feminist Betty Friedan. Gloria vindt het kwetsend, maar haalt er tegelijkertijd haar schouders over op. “Als een vrouw ambities toont, wordt ze al gauw een bitch genoemd,” zegt ze. En: “Andere vrouwen kunnen nooit onze grootste tegenstanders zijn. Daar hebben we niet genoeg macht voor.”

Gloria in beweging

Ook als in de jaren tachtig minder wordt vernomen van de vrouwenbeweging, marcheert de ‘ondernemer in sociale verandering’ Gloria door. Ze is druk met actievoeren voor uiteenlopende onderwerpen, lobbyen, lezingen houden, fondsenwerven. Als ‘de beweging’ roept, staat Gloria klaar. Vrienden zeggen zelfs dat het niet uitmaakt wie er roept, ze komt altijd. Ze is zelden langer dan een dag of drie in de flat in Manhattan waar ze sinds 1967 woont. De koelkast is er altijd leeg.

Blik naar binnen

Rond haar zestigste begint de altijd voortdenderende trein van haar leven te piepen en te kraken. Ze beleeft een ongelukkige, veelbesproken liefde met de steenrijke vastgoedmagnaat Mortimer Zuckerman, ze blijkt borstkanker te hebben, ze heeft een burn-out. Het is tijd voor een pas op de plaats, een blik naar binnen. Therapie leidt tot de conclusie dat ze weinig gevoel van eigenwaarde heeft. En dat komt door haar jeugd.

De zon achterna

Gloria Marie Steinem wordt op 25 maart 1934 geboren in Toledo, Ohio, als de tweede dochter van Leo Steinem en Ruth Nuneviller. Haar moeder, ooit journalist, heeft dan al een aantal zware psychische inzinkingen achter de rug en lijdt aan angststoornissen. Leo runt ’s zomers een danshal aan Lake Michigan; zodra het in de herfst een beetje afkoelt, laadt hij zijn gezin in de auto – soms zo impulsief dat de afwas nog op het aanrecht staat als ze vertrekken – en gaat hij de zon achterna, naar Florida of naar Californië. Onderweg verdient hij de kost met het kopen en verkopen van antiek. Omdat de Steinems zo veel onderweg zijn, gaat Gloria nauwelijks naar school – hooguit een paar maanden per jaar en sommige jaren helemaal niet.

Eindelijk vrij

Haar ouders zijn allesbehalve een goede match. Leo, een man met flink overgewicht, leeft van dag tot dag, maakt schulden en maalt er niet om; Ruth piekert over alles en hunkert naar zekerheid. Als Gloria tien is, gaan ze uit elkaar en vertrekt Leo naar Californië. Gloria’s negen jaar oudere zus Susanne is dan al uit huis, dus Gloria blijft alleen met haar moeder achter in Toledo. Ze weet haar hele leven al niet beter dan dat ze voor moeder moet zorgen in plaats van andersom, en nu hebben ze ook nog grote financiële problemen.

Het maakt haar vroeg zelfstandig, maar één ding staat vast: ze wil daar weg. Ze tapdanst en doet mee aan missverkiezingen, want wie weet is de showbusiness wel haar vluchtroute. Het loopt anders. Als ze zeventien is, stelt Susanne voor dat Gloria tijdens haar laatste jaar van de middelbare school bij haar in Washington komt wonen en dat Leo de zorg voor Ruth op zich neemt. Pas als de altijd zo stoere Gloria in snikken uitbarst, geeft hij toe. Goed, hij zal het doen, maar voor één jaar. Met het geld dat haar moeder krijgt voor de verkoop van hun van ratten vergeven huis kan Gloria na de ­middelbare school gaan studeren. Ze is vrij.

Spijt

Het zorgen voor haar moeder laat diepe sporen na. Als ze in 1961 het bericht krijgt dat haar vader – op wie ze ondanks alles dol is – een auto-ongeluk heeft gehad, reist Gloria niet onmiddellijk af naar Californië. “Diep vanbinnen dacht ik: als ik ga, moet ik voor hem zorgen zoals ik dat voor mijn moeder deed en kom ik nooit toe aan mijn eigen leven,” zegt ze in de documentaire Gloria.” Haar vader sterft, toch onverwacht, alleen. “Daar heb ik zo’n verschrikkelijke spijt van.” Ook voor haar moeder is ze uitgezorgd. Ze houdt een goed ­contact met haar, maar Ruth woont in psychiatrische inrichtingen – totdat ze in 1981 sterft bij Susanne.

Haar vader achterna

Gloria Steinem is bijna zestig als ze de impact van haar jeugd onder­kent: hoe ze met haar voortdurende onrust in haar vaders voetsporen is getreden, waar haar onwil om kinderen te krijgen deels vandaan komt (“Ik was al de heel kleine ouder van een heel groot kind geweest”), de oorzaak van haar complexe relatie met eten (haar koelkast is óók altijd leeg omdat ze bang is net zo obees als haar vader te worden) en hoe ze met haar drang om zich nuttig te maken en problemen op te lossen nog altijd haar bestaan probeert te rechtvaardigen.

In het huwelijk

Het moet anders. Om te beginnen gaat ze haar huis gezellig inrichten. “Ik weet niet waarom ik mezelf dat zo lang niet heb gegund,” zegt ze. “Ik had geen ervaring met het hebben van een thuis, ik dacht dat het iets voor andere mensen was.” Ze verstopt zich minder achter haar haar en grote brillen. Op haar 66e treedt ze zelfs in het huwelijk, met ondernemer David Bale, zes jaar jonger dan zij. En nee, dat is geen capitulatie, zoals ­criticasters haar verwijten. “Ik ben niet veranderd,” zegt ze. “Het huwelijk is veranderd. Als ik getrouwd was op de leeftijd waarop ik dat geacht werd te doen, was ik mijn naam, mijn kredietwaardigheid en veel van mijn burgerrechten kwijtgeraakt. Dat is nu niet meer het geval. Het is nu mogelijk om een gelijkwaardig huwelijk te sluiten.” Het geluk houdt echter niet lang stand. Na een jaar blijkt Bale ernstig ziek te zijn; hij sterft eind 2003 aan hersenlymfoom. “Hij had het grootste hart van iedereen die ik heb gekend,” zegt Gloria verdrietig.

Zichzelf geworden

In de herfst van haar leven is ze zichzelf geworden en dat bevalt. “Ik heb lange tijd een behoorlijk opwindend seksueel leven gehad. Het nam al die tijd een deel van mijn hersenen in beslag, seks, romantiek, liefde, maar nu zijn al die hersencellen beschikbaar voor iets anders,” zegt ze in 1994 al in de Volkskrant. Anno 2021 wordt ze bovendien volop erkend als rolmodel. Er zijn biografieën over haar geschreven, er is een toneelstuk over haar leven en een speelfilm, The Glorias. In de smakelijke serie Mrs. America, over de Amerikaanse vrouwenbeweging in de jaren zeventig, is er uiteraard een hoofdrol voor haar weggelegd – gespeeld door Rose Byrne (goed gedaan, al is Gloria ontevreden over de plot van de serie).

Grootste liefde

Wat niet is veranderd: ook als tachtigplusser voert ­Gloria Steinem nog volop actie. Ze kan niet anders, er is zo veel dat nog niet geregeld is. Als haar in 2020 wordt gevraagd wie of wat de grootste liefde van haar leven is geweest, antwoordt ze: “Mogelijkheden. Ik ben verliefd op mogelijkheden. Ik zie een probleem en denk: als we die groepen bij elkaar kunnen krijgen, kunnen ze het oplossen. Of: ik kan die persoon voorstellen aan die persoon, of geld gaan inzamelen of…” Al hoopt ze honderd te worden, ze heeft haast.

Meer lezen

Lees ook het verhaal van Maya Angelou.
8x inspirerende quotes van Emma Watson.
Flow’s Irene over het nieuwe feminisme.

Tekst Liddie Austin  Fotografie Getty Images
Gepubliceerd op 8 maart 2023

Scroll naar boven