In het Flow-minicollege bespreken we een onderwerp waarover te leren valt. Deze keer een les van Mirjam Wijzenbeek, violist en programmeur van Het Concertgebouw, over klassieke muziek.
Hoe ontstond de klassieke muziek?
“Van oudsher trokken musici in groepjes rond van dorp tot dorp om te spelen voor een publiek of aan een hof. Daaruit ontstonden grote orkesten zoals we die nu kennen. De instrumenten met darmsnaren werden steeds verfijnder. Inmiddels zijn er allerlei stromingen, van barok en klassiek tot romantiek en modern – met daarbinnen ook weer allerlei richtingen. Bijna iedereen luistert ernaar, ook al ben je je er niet altijd van bewust. Zo is filmmuziek vaak klassiek, of de afspeellijst bij de yogales.”
Ben jij ermee opgegroeid?
“Ja, mijn ouders zaten in een professioneel orkest en zelf zat ik al snel op vioolles. Ik hou van de gelaagdheid van klassieke muziek en wil die liefde graag aan anderen overbrengen. Of dat nou als violist is of vanachter de schermen.”
Wanneer raakt een stuk?
“Dat blijft subjectief. Soms zit het ritmisch goed in elkaar, soms weerspiegelt het je gevoel en kun je je onderdompelen in de muziek. Als ik verdrietig ben, troosten de aria’s uit de barokmuziek me: daar zit zo veel emotie in. Ontsnappen kan ik goed in de muziek van Mahler, waarin de wijsheid en melancholie voelbaar is. Het vioolconcert van Mendelssohn maakt me weer vrolijk. Muziek kan enorm helpen te doorvoelen wat op dat moment in je leven speelt.”
Is dat de kracht ervan?
“Zeker, het haalt universele thema’s aan. Liefde, verdriet, rouw, heimwee, de dood. We leven in een tijd van Netflix en social media, en alles wordt kant-en-klaar voorgeschoteld. Juist in een periode waarin er zo ontzettend veel op je af komt, laat klassieke muziek je reflecteren in plaats van consumeren. Daarin schuilt voor mij de schoonheid. Ik merk vaak dat mensen er vooroordelen over hebben, terwijl het echt rust kan bieden in de drukte van alledag.”
Wat is zo’n vooroordeel?
“Dat je verstand zou moeten hebben van klassieke muziek of van een componist. Natuurlijk helpt het soms om te weten waar een stuk over gaat, maar het gaat er vooral om wat het met jou doet. En dat is bij iedereen anders. De aanname dat je moet begrijpen wat een dirigent staat te doen of wat een componist ergens mee bedoelt, weerhoudt veel mensen ervan om te gaan luisteren. Dat vind ik jammer.
Het is ook een misvatting dat klassieke muziek alleen voor de elite bedoeld is. Dat het iets statisch is waar je in een concertzaal volledig gefocust naar moet luisteren. Je kunt klassieke muziek evengoed tijdens het wandelen beluisteren, of bij het koken. Als je gedachten dan afdwalen naar je to do-lijst, is dat ook prima. Dat hoort erbij. Laat je dus niet tegenhouden door het idee dat het niets voor jou is.”
Wat doe je als programmeur tegen die vooroordelen?
“Vooral jongeren voelen zich niet altijd op hun plek bij een klassiek concert, omringd door een vaak ouder publiek met meer luisterervaring. Daarom hebben we bij Het Concertgebouw een serie ontwikkeld met bekendere stukken. We bespreken de muziek zelf: wat maakt dit zo mooi? Welk thema zit erin? Zodat jonge mensen zien dat het niet zo ingewikkeld is als het lijkt.”
Waar begin je als je nog niet zo’n kenner bent?
“Bijvoorbeeld bij een instrument waar je door wordt geraakt in plaats van een componist. Ik vind het onzin dat je eerst Bach of Mozart moet leren kennen. Zoek eens op Spotify naar afspeellijsten van je favoriete instrument, of via de Mood-functie een klassieke afspeellijst die bij je humeur past. En onthoud: je kunt nooit alles beluisteren. Net als bij boeken zijn er altijd te veel muziekstukken voor één mensenleven.”
En hoe kies je een concert dat je boeit?
“Je hoeft niet meteen voor een grote symfonie te kiezen. Ga eerst eens naar een huiskamerconcert of een festival met klassieke muziek, en observeer wat de muziek daar met je doet. Sommige stukken zullen je aanspreken, en misschien vind je andere helemaal niets. Onthoud wanneer je echt gebiologeerd raakt en wanneer je gedachten afdwalen naar je boodschappenlijstje. Door uit te proberen ontdek je wat bij je past. Misschien kun je het zo bekijken: als een ontdekkingsreis.”
Meer lezen
Wat is het effect van muziek op je brein?
Er zijn steeds meer creatieve broedplaatsen in Nederland.
Tekst Bente van de Wouw Illustratie Femme ter Haar
Gepubliceerd op 22 april 2023