Marije van der Haar-Peters is coördinerend eindredacteur bij Flow en veellezer. Ze zit in een leesclub en heeft sinds 2017 haar eigen ochtendritueel: ze staat eerder op om tijd te maken voor die altijd groeiende boekenstapel. Hier tipt ze persoonlijke pareltjes en (luister)boeken die haar zijn bijgebleven of waar ze zich op verheugt. Deze keer: Matrix van Lauren Groff.
Er zijn van die boeken waar je je erg op verheugt, maar die toch lang op de nog-te-lezen-stapel blijven liggen. Dat had ik met Matrix. Misschien omdat een paar mensen in mijn omgeving me vertelden dat ze het prachtig vonden, maar dat het niet per se heel makkelijk wegleest – net zoals Furie en fortuin, Groffs roman die ik jaren geleden verslond. Matrix speelt zich af in een heel andere tijd en setting, maar is zeker niet minder de moeite waard. Integendeel, ik weet nu al dat dit boek op mijn lijstje komt met favorieten van 2023. En ik ben niet de enige bij wie het boek een snaar raakte: momenteel wordt er een HBO-serie van gemaakt.
Hier gaat het over
Het is maart 1158. Marie de France is pas zeventien als ze helemaal alleen is. Haar moeder is overleden en haar (verre) familie aan het hof vindt haar te plomp, te grof, te ruw voor het huwelijk en bijbehorende leven – en bovendien is ze een bastaardkind. Daarom stuurt koningin Eleonora haar naar een noodlijdende abdij, waar Marie – zonder enige ervaring – priorin wordt. Als ze in de indrukwekkende openingsscène op haar paard het bos uit rijdt en de abdij opdoemt, is ze vastbesloten daar weer zo snel mogelijk weg te zijn. De nonnen lijden er honger, het is koud en met de religieuze rituelen heeft Marie niets. Dag na dag stort ze zich op het schrijven van twaalf Bretonse lais, rijmende verhalen over de liefde. Ze weet zeker dat ze de koningin hiermee in haar hart raakt en weer welkom zal zijn aan het hof. Maar als het akelig stil blijft, aanvaardt Marie haar lot: ‘Goed dan, denkt ze verbitterd. Ze zal hier in dit ellendige oord blijven en het beste maken van het leven dat haar is gegeven. (…) Ze zal zorgen dat degenen die haar hebben verstoten dat zullen berouwen. Op een dag zullen zij haar innerlijke grootsheid zien en ontzag voelen.’
En het beste ervan maken, dat doet Marie – en hoe. Onder haar leiding zal de priorij weer floreren en het aanzien en respect terugkrijgen dat ze verdient. Er is wel één belangrijke voorwaarde: mannen worden in Maries wereld volledig genegeerd. Daarom creëren de zusters samen een labyrint met een geheime doorgang waar niemand doorheen komt. Afgesloten van de buitenwereld blijken ze krachtiger en meer met elkaar verbonden te zijn dan ze ooit hadden kunnen denken.
Dit leerde ik ervan
De aanleiding om dit boek dan toch te gaan lezen, was een leesclub van ILFU waar Lauren Groff zelf bij aanwezig was. Ze vertelde dat het idee voor dit boek ontstond in de tijd dat Donald Trump met al zijn masculiniteit aan de macht was. Ook bij de auteur thuis zijn het mannen die de klok slaan: ze leeft samen met haar man en twee zoons. Ze had daarom behoefte een verhaal te schrijven waarin geen enkele man een rol van betekenis speelt. In veel boeken zijn vrouwen een soort schimmen aan de zijlijn, Groff wilde dat juist omdraaien. ‘Het enige gezag in dit oord zou Maries gezag zijn. En ze zouden kunnen blijven op dit stukje aarde waar de abdij altijd al heeft gestaan terwijl haar dochters toch afgelegen, ingesloten en veilig zouden zijn. Ze zouden zelfvoorzienend zijn, geheel op zichzelf. Een eiland van vrouwen.’
Ik vind dat zo mooi en troostend. Dat je, als de wereld voelt alsof ie niet de jouwe is, er gewoon zelf een creëert. Zo knap dat het is gelukt om die helemaal tot leven te laten komen. Hoewel het verhaal zich afspeelt in de twaalfde eeuw, was het alsof ik er middenin stond.
Zinnen die me raakten
1. ‘Zo klein, dit inzicht. Zo opmerkelijk gering. Toch zou het kunnen volstaan om voor te leven.’
2. ‘Ach, lieve Marie, schrijft Eleonora uiteindelijk. Zelfs nu, nu ze allebei zo oud zijn, is Marie nog onverbeterlijk. Weet ze het niet meer? Ze zijn niet van die vrienden die het meest van elkaar houden als ze zich op een en dezelfde plaats bevinden, over dezelfde velden rijden. Zij, schrijft, de koningin, moeten vrienden op afstand zijn.’
Over het boek
Matrix, Lauren Groff (De Bezige Bij), vertaling Lucie Schaap
Meer lezen
Nog meer boekentips van Marije.
Het verhaal van schrijversechtpaar Lize Spit en Rob van Essen.
6 tips om meer te lezen.
Tekst Marije van der Haar-Peters Fotografie Danique van Kesteren
Gepubliceerd op 9 april 2023