Met al die negatieve nieuwsberichten over onder meer onze mentale gezondheid, lijkt het alsof het met de maatschappij en onszelf steeds slechter gaat. Gelukkig is dat niet zo, blijkt uit een artikel van De Morgen.
In het artikel zoekt journalist Joël de Ceulaer samen met experts naar wat meer nuance. Volgens hem zijn we door al die negatieve nieuwsberichten en uitspraken van bekende psychologen en psychiaters als Paul Verhaeghe en Damiaan Denys, gaan geloven dat het niet goed gaat met de huidige maatschappij. De samenleving maakt ziek, het gaat slechter met onze mentale gezondheid. We lijden meer aan stoornissen, hebben minder verbinding en raken uitgeput door de ratrace. Enzovoorts.
Dan nu het goede nieuws: al die uitspraken en nieuwsberichten kloppen niet echt. Volgens Ceulaer hebben Verhaeghe en Denys niet écht goed naar de cijfers gekeken, want als je je erin verdiept, vertellen die toch een ander verhaal. Zo stijgt het aantal mensen met mentale problemen wel wereldwijd, maar heeft dat meer te maken met demografie.
Zo zegt psycholoog Bram Vervliet (KU Leuven) in het artikel: ‘De bevolking is gegroeid, we zijn met meer op de wereld, en dus zijn er ook meer mensen met angsten en depressies. Maar het aandeel van de wereldbevolking dat met mentale problemen kampt, neemt niet toe. Je ziet veeleer de omgekeerde tendens, met westerse landen op kop: uit geluksonderzoek blijkt dat we almaar meer tevreden zijn met ons leven.’
‘Zeggen dat het erger is dan ooit, is een te simpel antwoord op een complexe vraag’
De experts die in het artikel aan het woord komen, willen de problemen absoluut niet bagatelliseren. ‘Maar,’ stelt psychiater Christiaan Vinkers, “zeggen dat het erger is dan ooit, is een veel te simpel antwoord op een erg complexe vraag.” Volgens Ronny Bruffaerts, hoogleraar psychiatrie aan de KU Leuven, is het misschien waar dat psychiaters en psychologen steeds meer mensen met bijvoorbeeld een depressie of angststoornis zien, maar dat komt niet omdat mensen daar meer last van hebben. In de huidige maatschappij zoeken mensen (gelukkig) sneller hulp. Dat is goed nieuws, maar het kan wel een vertekenend beeld geven.
Volgens Vinkers is er geen wereldwijde epidemie van depressies en angststoornissen. In Nederland tonen de meest recente cijfers een toename van depressies, maar de cijfers uit andere landen tonen al decennia geen stijging. En ook andere studies laten geen stijging zien. Sterker nog: recent Europees onderzoek toonde juist een afname van depressies. Ook dat moet meegenomen worden.
De experts geven meteen toe dat het leven een bron van stress kan zijn, zeker met de oorlog, inflatie en de pandemie. Maar volgens Vinkers is dat geen reden om te denken dat het daarom alleen nog maar bergafwaarts gaat. Volgens hem stellen we ons het verleden te rooskleurig voor. ‘We hebben het beter dan vroeger, maar we hebben uiteraard nog altijd problemen.’ Ook stelt hij dat mensen al millennia last hebben van somberheid, angsten, levensmoeheid en slapeloosheid. Echter, toen werd er minder open over gepraat. Vinkers: ‘Er is altijd veel leed geweest. Maar de mens is veerkrachtig.’
‘Toon de wereld zoals hij is, niet zoals doemdenkers beweren dat hij is’
En dan is er nog de bad news bias: slecht nieuws kom je in de media vaker tegen dan goed nieuws. Het is nou eenmaal nieuwswaardiger om te schrijven over dat ene vliegtuig dat neer is gestort, in plaats van over al die andere miljoenen vluchten die wel goed gegaan zijn. Maar, dat zorgt opnieuw voor een vertekend beeld. De auteur van het artikel pleit er daarom voor dat de media de wereld tonen zoals hij is, niet zoals doemdenkers beweren dat hij is.
Helaas blijft niet alles stabiel. Volgens Bruffaerts is er vooral bij jongeren een toename te zien in een nieuw soort stoornissen. Denk daarbij aan ADHD, binging en zelfverwonding. Ook eetstoornissen namen toe, zeker tijdens de pandemie. Maar, stelt, Bruffaerts: ‘De morele paniek in de samenleving is altijd groter dan het echte probleem. En die morele paniek houdt niet op als de angst ontkracht is: we weten dat gewelddadige videospelletjes het geweld niet doen stijgen, en toch blijven veel mensen bezorgd dat het wel zo is.’
In het artikel stippen de experts ook aan dat de media steeds vaker aan overdiagnose doen: als mensen aangeven last te hebben van somberheid, wordt hier meteen het label depressie op geplakt. Maar volgens Bruffaerts krijgt van alle mensen die weleens diepe somberheid ervaart, maar één op de tien daadwerkelijk een depressie. ‘Er bestaat een groot onderscheid tussen een gevoel en een stoornis.’
Lang verhaal kort: het gaat beter met ons mentale welzijn dan we misschien denken. Niet op elk vlak, dat is onmogelijk, maar wel globaal: in het algemeen en wereldwijd dus. De stelling dat we steeds angstiger en depressiever worden, is dus niet waar. Hè, was een opluchting.
Meer lezen
Steeds meer jongeren zoeken psychische diagnose op TikTok: kan dat kwaad?
Leer lief zijn voor jezelf met positieve psychologie.
Tekst Bente van de Wouw Bron De Morgen Fotografie Floor van Koert
Gepubliceerd op 19 februari 2023