Op de bank een serie kijken als je moe bent, kan fijn zijn. Maar je brein krijgt pas echt een energieboost door iets nieuws te leren. Het mooie is: ook een crash course heeft al effect.
Vrijdagavond, half acht. Terwijl de restaurants verderop in de stad vol zitten, begint in een lokaal van het Haarlemse cultuurcentrum Hart de cursus Geloofwaardig acteren. Ritmische muziek vult de ruimte en de zes leerlingen die vanavond aanwezig zijn, beginnen meteen te bewegen. Vrij, losjes, dwars door elkaar heen. De een draait sierlijk met armen en heupen, een ander doet op de vloer iets wat lijkt op push-ups, maar allemaal doen ze het vol overgave.
“Het doel is alle schaamte van je afgooien,” legt cursist Priscilla Bartens (27) na afloop uit. “De eerste keer was ik nog een beetje huiverig, maar inmiddels denk ik er niet meer over na. We doen veel aan improvisatie en ook dat leert je om je remmingen los te laten. Ik offer er met liefde mijn vrijdagavond voor op, want ik ga met een enorme energieboost het weekend in. Vaak voel ik het effect ook nog de week erna.”
Vergeten plezier
Die frisse energie is precies waar het Priscilla om te doen was toen ze zich inschreef voor deze cursus. Ze is arbeidsrechtjurist en was aan het promoveren aan de universiteit toen ze thuis kwam te zitten met een burn-out. “Ik ontleende mijn identiteit aan mijn werk en voelde me een beetje verloren. De bedrijfsarts adviseerde om iets te gaan doen wat ik leuk vond als kind en ik dacht meteen: toneelspelen.” Dat bleek een schot in de roos. “Leren acteren is te gek, maar inmiddels kom ik hier ook om andere redenen. Ik ontmoet mensen die ik in mijn eigen bubbel niet zo snel tegenkom en heb vooral heel veel plezier – dat was er een beetje bij ingeschoten. Deze cursus heeft me geleerd dat ik meer ben dan alleen mijn vak en dat inzicht heeft allerlei veranderingen in gang gezet. Zo besloot ik mijn promotie op een laag pitje te zetten en werk ik nu als juridisch medewerker op een advocatenkantoor, wat hartstikke leuk blijkt. Ik durf meer risico’s te nemen en ben me bewuster van wat ik voel. Toen de eerste twaalf acteerlessen voorbij waren, schreef ik me meteen opnieuw in.”
Ook de Amerikaanse journalist en auteur Tom Vanderbilt ontdekte dat een cursus meer kan opleveren dan alleen een nieuwe skill. Geïnspireerd door de leerhonger van zijn dochter ging hij een experiment aan: gedurende één jaar zou hij vijf nieuwe dingen leren, gewoon voor de fun of it. Hij koos voor schaken, tekenen, zingen, jongleren en surfen. In zijn boek Beginners vertelt Vanderbilt op geestige wijze hoe een achtjarige hem inmaakt tijdens een schaakwedstrijd, hoe hij op middelbare leeftijd nummers van Take That en Oasis meezingt in een Britpop-koor en hoe hij schorpioenen ontwijkt tijdens een surfkamp in Costa Rica. Allemaal nieuwe ervaringen die hem doen beseffen dat leren niet meer zo moeiteloos verloopt als tijdens zijn jeugd. Maar die hem ook ‘een bijna vergeten soort plezier’ bezorgen, waardoor hij het vallen en opstaan dat erbij hoort voor lief neemt.
Klaarwakker helder
Vanderbilt raakt ervan overtuigd dat iets nieuws leren onze mindset verandert. Dat blijkt niet alleen uit zijn eigen ervaringen, maar ook uit de wetenschappelijke onderzoeken die hij erop naslaat. Beginner zijn is goed voor ons brein, stelt Vanderbilt, en daarmee voor ons welzijn. Tijdens de cursussen wordt zijn creativiteit aangewakkerd en ervaart hij een ‘klaarwakkere helderheid’. Ook gaat Vanderbilt anders naar zijn omgeving kijken – zo valt hem in de periode dat hij tekenlessen volgt ineens een scala aan mogelijke onderwerpen en composities op.
Volgens de in hersenonderzoek gespecialiseerde wetenschapsjournalist Mark Mieras komt dat omdat leren iets doet met je aandacht. Aandacht is belangrijk voor ons brein, zowel in positieve als negatieve zin. “Negatieve aandacht is het piepje op je telefoon,” verklaart hij. “Dat onderbreekt waar je mee bezig was en zorgt daardoor voor versnippering. Je hersenen springen heen en weer, wat resulteert in vermoeidheid. Positieve aandacht is gerichte aandacht. Als jij ergens helemaal in opgaat, raak je in een flow en dat geeft energie. De mentale toestand van leren is fascinatie. Daardoor is het bij uitstek geschikt als oplader.”
Waarmee Mieras niet wil zeggen dat je doorlopend cursussen zou moeten volgen. De crux is het doorbreken van sleur. Te veel routine, privé of op het werk, zorgt voor stagnatie. Terwijl je brein voor zijn onderhoud juist continu nieuwe verbindingen zou moeten maken. “Doet het dat niet, dan kun je passief, minder vitaal en zwaarmoedig worden. Het menselijke brein is plastisch en dat is een prachtig mechanisme, maar de keerzijde ervan is dat het makkelijk kan ontsporen. Zo kun je verslaafd raken aan scrollen op je telefoon, waarvan je energie-technisch in de min raakt. Een cursus werkt als een tegengif: je hebt betaald, dus ga je hem volgen. Dat weerhoudt je van bezigheden die slecht voor je zijn. Doe je dan ook nog iets wat je leuk vindt, dan ben je helemaal goed bezig: plezier ontgrendelt onze vaste patronen.”
In vogelvlucht
Esther Mosselman geeft zeefdruklessen in Amsterdam en merkt het positieve effect daarvan op de deelnemers. “Hoe moe ze ook binnenkomen, iedereen gaat hier vol plannen de deur uit,” zegt ze. Opvallend is dat haar cursussen – van Warhol-fotozeefdruk tot zeefdrukken op textiel – allemaal kort zijn. In twee dagen, vier avonden of zelfs een paar uur doceert ze technieken waarmee je zelf aan de slag kunt. “Veel mensen hebben het te druk – of denken dat ze het te druk hebben – voor langere cursussen. Door ze op te knippen in behapbare onderdelen, worden ze laagdrempelig en goedkoper. Dat maakt het aantrekkelijk om zeefdrukken gewoon eens te proberen. Mijn groep cursisten is heel divers: de gitaarleraar staat hier naast een kinderarts of modeprofessional. Tachtig procent gaat niet exposeren, maar dat hoeft ook helemaal niet. Ik wil gewoon laten zien hoe snel je iets nieuws onder de knie kunt krijgen.”
Rijst de vraag wat de impact is van zo’n crash course, zeker nu het aanbod ervan ongekend groot is. Bij verschillende centra leer je in een paar avonden de beginselen van mindfulness of positieve psychologie, en bij diverse instituten kun je in vogelvlucht kennisnemen van de geschiedenis van filosofie of westerse kunst. In veel gevallen hoef je er de deur niet eens voor uit. Sinds de pandemie worden veel cursussen online gegeven en kun je vanuit je huiskamer fotograferen of je soft skills trainen. Maar zetten die cursussen je hersenen net zo aan het werk als een ‘echte’ cursus?
“Jazeker,” zegt Mark Mieras. “Alles wat het leersysteem activeert, is goed voor je brein. Korte en online cursussen zijn dus prima om je nieuwsgierigheid mee aan te zwengelen.” Waarbij hij de kanttekening maakt dat langere of ‘live’ cursussen vermoedelijk wel een intensievere uitwerking hebben. “Vergelijk een korte cursus met het lezen van een dun boek: dat lijkt fijn, maar als het verhaal je echt pakt, baal je als het uit is. Ook een fysieke cursus geeft het brein een extra prikkel. Zodra je ergens naartoe fietst, gebeurt er al iets.”
De magie van creëren
Marijke Licher, directeur van cultuurcentrum Hart, noemt nog een gunstige factor van cursussen op locatie: verbinding. “Groei ontwikkelt zich sneller bij interactie en dat is toch vaak waarom mensen een cursus volgen. Daarnaast is iets nieuws leren een middel om connectie te maken – met jezelf én je omgeving. Het is zien, doen, meemaken. Spélen. Als kind konden we dat heel goed, maar gaandeweg stopten we ermee. In een groep word je uitgedaagd om het gewoon weer eens te proberen. Daar kan geen livestream tegenop.”
Dat leren goed is voor de mens, is geen nieuw gegeven. In de tweede helft van de negentiende eeuw ontstond in Engeland de Volksuniversiteit, die persoonlijke ontwikkeling bereikbaar wilde maken voor iedereen. Wel is de aard van veel cursussen veranderd. Licher: “Mensen willen nu in korte tijd verschillende ervaringen opdoen. Daarom geven culturele centra workshops en kortere cursussen, en zijn er allerlei mengvormen: niet alleen dans of theater, maar beide. Het doel is onveranderd: cursisten prikkelen om hun interesses te onderzoeken. Dat is een wezenlijk onderdeel van wie we zijn en stimuleert ons gevoel van zingeving.”
Daan van Gijn (35) kan dat beamen. Ooit bracht ze als marketeer hele dagen door achter de computer en miste ze bezig zijn met haar handen. “Als kind zat ik altijd te tekenen, maar thuis was ik gewaarschuwd dat je daar geen geld mee verdient. Dus koos ik voor een veilige marketingopleiding. Maar het is toch zonde dat je dan maar stopt met iets wat je leuk vindt? In het Westen zijn we heel resultaatgericht, met als gevolg dat we het maakproces niet meer waarderen.” Ze schreef zich in voor schilderles en herontdekte “de magie van iets creëren”. Van Gijn: “Schilderen gaf me andere energie dan een avondje sporten. De lessen vlogen voorbij en vaak had ik na afloop zo veel inspiratie dat ik thuis verderging. Na die cursus heb ik me ingeschreven voor de kunstacademie en nu verkoop ik regelmatig eigen werk – al was dat nooit het doel.”
Geen hoger doel
En zo kwam Daan van Gijn tot dezelfde conclusie als Tom Vanderbilt in zijn boek Beginners: iets nieuws leren is als het openen van een deur, waarachter je vaak nóg meer deuren ontdekt. Ergens volledig in opgaan zonder enorm in te zitten over de gevolgen werkt aanstekelijk, schrijft Vanderbilt. Na zijn experimentele jaar ging hij onder meer snowboarden, een marathon lopen en zijn eigen trouwring smeden.
Daan van Gijn leerde inmiddels ook mozaïeken en keramiek maken. “Zangles lijkt me ook wel wat, ook al ben ik geen geboren zangeres. Maar juist het niet nastreven van een hoger doel is verrijkend. Daardoor ga je openstaan voor verrassingen. Tijdens een tripje naar Barcelona kwam ik ooit via Airbnb Experiences terecht bij de drukkerij van een oud mannetje en zijn zoon. Ik volgde er een workshop etsen en ging naar huis met een ets van een Barcelonese kerk. Een unieke ervaring, die ik indirect te danken heb aan die schildercursus. Daar is een deurtje geopend dat ik niet meer wil dichtdoen.”
Meer lezen
Nieuwe dingen leren.
Iets leren waar je energie van krijgt: vier boekentips.
Waarom het fijn is om iets nieuws te delen.
Tekst Eveline Stoel Illustratie Myriam Van Neste