We worden tegenwoordig overspoeld door prikkels. Die hebben volgens neuropsycholoog Margriet Sitskoorn een negatief effect op onze hersenen. Leer hier op 13 maart mee omgaan in de together editie van Een week voor jezelf. In dit artikel legt Margriet uit hoe we die schade kunnen beperken.
We leven in een wereld die voortdurend verandert en steeds nieuwe prikkels geeft. In eerste instantie zorgen die nieuwe prikkels voor nieuwe verbindingen tussen cellen in de hersenen, waardoor de structuur en werking van hersennetwerken veranderen. Deze neuroplasticiteit is op zich iets goeds. Door je bloot te stellen aan iets nieuws, veranderen je hersenen en daardoor kunnen we voelen, denken en ons gedrag ontwikkelen.
Ongevraagde prikkels
Toch is er een maar: de hoeveelheid nieuwe prikkels van nu lijkt van een andere orde te zijn dan vroeger. We worden overspoeld met nieuwe producten, ideeën, trends, technologieën en een stroom aan informatie.
Sommige wetenschappers spreken over ‘the age of information overload’ en recent onderzoek laat zien dat dit ook nadelige gevolgen kan hebben voor de hersenen en onze kwaliteit van leven.
Veel prikkels komen namelijk ongevraagd, dag en nacht, onze hersenen binnen. Vaak gaan we mee in die prikkels zonder ze op waarde te schatten of er weerstand aan te bieden.
We swipen, liken, reageren, worden voortdurend blootgesteld aan geluid en hebben een beeldscherm aan tijdens het koken, een etentje met vrienden, de vakantie en bijna alles wat we doen.
Veldafhankelijk gedrag
Soms gaan we hierdoor gedrag vertonen dat sommige patiënten laten zien die een bepaalde beschadiging hebben aan de voorste delen van de hersenen. Zij laten hun gedrag niet leiden door hun eigen doelen, maar door alle prikkels om zich heen.
Ze eten kip omdat ze langs de poelier lopen en niet omdat ze honger hebben, lezen de krant omdat die voor hen ligt en lopen een trap op omdat die nou eenmaal op hun pad kwam.
We noemen dit soort gedrag ook wel veldafhankelijk gedrag. Je zou kunnen zeggen dat deze patiënten geleefd wórden in plaats van dat ze zelf leven.
Een overload aan nieuwe prikkels en informatie zorgt ervoor dat we steeds meer van dit veldafhankelijke gedrag gaan vertonen. We kijken de hele dag op onze smartphone omdat die trilt of pingt, we eten te veel omdat er overal eten is en we moeten van alles omdat het nou eenmaal op onze to do-lijst staat.
Chronische stress
Door de eindeloze stroom aan prikkels lijkt het alsof we altijd iets moeten, geen rust kunnen nemen en nooit klaar zijn. Hierdoor wordt het stresssysteem in de hersenen voortdurend uitgedaagd. Dit systeem is geschikt om met acute stress om te gaan, zoals rennen uit een brandend gebouw, maar chronische stress maakt het kapot.
Zo kunnen er cellen stukgaan in de hippocampus, een structuur in de hersenen die onder andere een belangrijke rol speelt bij het geheugen en de emotieregulatie. Een andere structuur, de amygdala, kan overgevoelig raken. Dergelijke veranderingen zorgen er onder meer voor dat we een slechter geheugen krijgen en nerveuzer en angstiger worden.
Er is een tegengif voor dit alles. Als we het vermogen ontwikkelen om zinvolle en zinloze prikkels van elkaar te scheiden, als we onze eigen aandacht weer gaan reguleren zodat we niet overal op reageren én als we af toe eens de stilte opzoeken, zullen we weer beter in staat zijn om ons eigen pad uit te zetten.
Dan kunnen we weer meer genieten en de dingen doen die we belangrijk vinden in het leven. Dus: ga eens offline, mediteer, loop door het bos en pak een boek. Keer overload de rug toe en leef.
Start op 13 maart samen de training Een week voor jezelf
Meer rust en minder chaos in je hoofd scheppen? Op maandag 13 maart start de together editie van Een week voor jezelf. Een editie waarin we het samen doen. Gewoon, omdat dat zo fijn kan zijn: een stok achter de deur, weten dat je niet alleen bent en vragen stellen aan Flow-deskundigen.
Meer lezen
Deze column van Margriet Sitskoorn komt uit Flow 3-2019.
Om vaker te doen: op date met jezelf
7x omgaan met prikkels als je hoogsensitief bent.
Tekst Margriet Sitskoorn Fotografie Jessica Derp/Unsplash.com
Gepubliceerd op 10 oktober 2020 Laatst bewerkt op 6 maart 2023