Waarom voelen we ons zo vaak opgejaagd? Neuropsycholoog Margriet Sitskoorn legt uit hoe het komt – en hoe het anders kan.
Als je tegenwoordig aan iemand vraagt “Hoe gaat het met je?” hoor je vaak “Ik heb het druk, het lijkt of ik nooit rust kan nemen, ik kan het allemaal niet bijbenen.” We voelen ons vaak opgejaagd, maar hoe komt dat? Een belangrijk antwoord op deze vraag ligt in de combinatie van de eigenschappen van de huidige wereld en onze vaardigheden die daar niet altijd meer goed op aansluiten.
VUCA-wereld
Onze huidige maatschappij wordt ook wel de VUCA-wereld genoemd. VUCA is een acroniem waarvan de letters staan voor belangrijke kenmerken van onze wereld. Die kenmerken zijn: Volatility (bewegelijkheid: er is sprake van voortdurende verandering), Uncertainty (onzekerheid: we ervaren onzekerheid omdat we veel belangrijke gebeurtenissen niet kunnen voorspellen), Complexity (complexiteit: gebeurtenissen zijn vaak zo complex en we krijgen zo veel informatie en prikkels dat we niet alles meer kunnen overzien en begrijpen) en Ambiguity (meerduidigheid: we ervaren verwarring omdat veel dingen op meerdere manieren zijn uit te leggen).
Omdat de hersenen gericht zijn op verandering en prikkels, trekken deze de aandacht en krijgen we het gevoel dat we er iets mee moeten. Maar als de stroom van prikkels maar niet ophoudt, zoals in de VUCA-wereld, dan blijft er altijd wel iets te doen, hebben we nooit genoeg tijd en voelen we ons voortdurend opgejaagd.
Een passage uit het boek Alice’s adventures in wonderland van Lewis Carroll, waar Alice en de rode koningin heel hard aan het rennen zijn, geeft deze situatie goed weer. De passage gaat als volgt: ‘“Waar ik vandaan kom,” zei Alice terwijl ze nog een beetje uithijgde, “kom je meestal ergens als je net zoals wij net, een poos hard rent.” “Een beetje een traag land dus,” antwoordde de koningin. “Bij ons moet je om alleen maar op dezelfde plaats te blijven al zo hard rennen als je kunt. Als je ergens wilt komen, moet je minstens twee keer zo hard rennen.”’
Distress-tolerantie
Schetst de rode koningin hier het probleem en de oplossing? Moeten we gewoon een tandje bijzetten en nog harder rennen? Of kunnen we iets anders doen om succesvol met de VUCA-wereld om te gaan zonder ons opgejaagd te voelen? Gelukkig kunnen we dat. Je opgejaagd voelen is gerelateerd aan wat wetenschappers distress-tolerantie noemen. Distress-tolerantie is de vaardigheid om negatieve emoties te ervaren en deze te doorstaan. Dit lukt ons beter als we eerst onze emoties en onze reacties op deze emoties leren herkennen. Een manier om dit te doen is door mindfulness te beoefenen. Je wordt je er dan niet alleen van bewust dát je je opgejaagd voelt, maar ook waardoor en wat je reactie op deze situatie is.
Iets anders wat we kunnen doen, is het idee dat we overal op moeten reageren en steeds meer moeten doen in steeds minder tijd, niet zomaar voor lief nemen. We hoeven niet alles te doen en overal op te reageren en zeker niet in steeds minder tijd. Het omgekeerde is efficiënter. Wat gas terugnemen en de tijd nemen om te bekijken wat we belangrijk vinden in ons leven. Als je weet wat je belangrijk vindt, wordt het niet alleen duidelijker waar je met de meeste voldoening je tijd aan kunt geven, maar ook waar je beter je tijd níet aan kunt geven.
Nót to do list
Dit klinkt heel logisch, maar vaak blijkt er een mismatch te zijn tussen de zaken die we belangrijk vinden en de tijd die we aan deze dingen besteden. Taken die laag op onze prioriteitenlijst staan, slurpen soms de meeste tijd omdat ze op de een of andere manier dwingend zijn, waardoor de dingen die hoog op de prioriteitenlijst staan erbij inschieten. Het is misschien een idee om bij deze tijd-slurpende-lage-prioriteitzaken een nót to do list te maken. Een lijst van dingen waar we nu misschien automatisch onze aandacht en tijd aan geven, maar waar we die tijd en aandacht niet per se aan hoeven te geven omdat het niet bijdraagt aan het gene wat voor ons belangrijk is.
Als we ons leven niet langer door een dwingende to-dolijst, maar eerder door onze prioriteiten en onze not to do list laten leiden, zullen we weer meer léven in plaats van geleefd worden, en ons gelukkiger en minder opgejaagd voelen.
Volg onze training Een week voor jezelf
Wil jij je ook minder opgejaagd voelen, en ontdekken hoe het anders kan? In de training Een week voor jezelf ga je zorgen voor jezelf. Je neemt de tijd om je af te vragen hoe het eigenlijk met je gaat, last rust- en reflectiemomenten in, kijkt naar je automatische patronen en leert minder kritisch te zijn naar jezelf. Kortom: deze week kom je op adem. Hier lees je er meer over.
Meer lezen
Margriet Sitskoorn vertelt ook over het nut van vergeten.
En ze vertelt hoe het werkt, onze hersenimpulsen.
Klusjes uitstellen: waarom doen we het en hoe begin je toch?
Tekst Margriet Sitskoorn Fotografie Prophsee Journals/Unsplash.com