Onder de make-up en het hoog getoupeerde blonde haar schuilt een slimme carrièrevrouw. Countryzangeres en actrice Dolly Parton wil niet dat mensen denken dat ze maar één ding kan. Ze droomt groot. En maakt het waar.
Het gaat niet meer.
Dolly Parton weet het: ze heeft veel aan Porter Wagoner te danken. Hij, de gearriveerde countryzanger vroeg haar, een onbekende, pas 21-jarige zangeres en songwriter, in 1967 om zijn sidekick te worden in zijn populaire wekelijkse televisieprogramma The Porter Wagoner show. Ze herinnert zich nog goed hoe het publiek de eerste paar weken luidkeels om haar voorgangster riep, maar ze hield vol en wist met de steun van Porter de harten te veroveren. Vooral hun duetten worden geliefd. Van Porter leert ze veel: hij laat haar hun optredens terugkijken, wat ze haat; ze leert contact maken met het publiek, de camera bespelen. Ze nemen samen platen op, gaan samen op tournee, ze winnen samen prijzen. Porter produceert ook haar soloplaten, die vol staan met treurige ballads. Maar haar eerste echte hit heeft ze in 1970 met een meer uptempo nummer, Mule skinner blues.
Roodharige bankemployee
Porter denkt dat hij een ‘pretty little girl singer’ ingehuurd heeft, die hij geheel naar zijn hand kan zetten, maar dat is een vergissing. Dolly droomt groot: zij wil met haar eigen band optreden en haar eigen televisieshow hebben. Na Mule skinner blues volgt de ene hit na de andere. In 1973 heeft ze veel succes met Jolene, een nummer waarin een vrouw haar rivale smeekt om haar man niet van haar af te pakken. Het nummer valt op doordat het begint met het refrein; voor wat betreft het thema laat Dolly zich inspireren door een met haar man flirtende roodharige bankemployee.
Eigen pad
Porter ziet haar succes met steeds minder enthousiasme aan. Logisch, zegt Dolly vergoelijkend vele jaren later in de fijne podcast Dolly Parton’s America. Zijn eigen nummers doen het niet meer zo goed. De sfeer tussen hen beiden verslechtert, soms kibbelen ze zelfs tijdens hun televisieshows. En nu, na zeven jaar samenwerking, is het klaar. Ze moet een stap zetten die op dat moment ongebruikelijk is in de countrywereld: zich als vrouw losmaken van haar mannelijke mentor om haar eigen pad te gaan. Op een dag loopt ze Porters kamer binnen en zegt dat hij even moet gaan zitten. Ze wil een nummer laten horen dat ze net voor hem heeft geschreven. En ze begint te zingen:
If I should stay
Well I would only be in your way
And so I’ll go, and yet I know
I’ll think of you each step of the way
And I will always love you
I will always love you
De kippen als publiek
Dolly weet als klein meisje al dat ze een ster wil worden. Ze wordt op 19 januari 1946 geboren en groeit op in Locust Ridge, aan de voet van de Great Smoky Mountains in Tennessee, als de vierde van de twaalf kinderen van Avie Owens en Lee Parton. Het gezin woont in een hutje dat slechts twee kamers telt; de muren zijn behangen met oude kranten. Lee, die analfabeet is, heeft verschillende baantjes om het gezin enigszins te onderhouden. De liefde voor muziek komt van moederskant van de familie. Bij gebrek aan radio of televisie wordt er thuis veel gezongen. Dolly heeft een goede stem en komt in het grote gezin aandacht tekort. “Ik stak een bezemsteel in de grond en deed alsof dat een microfoon was,” herinnert ze zich later. “En het waren dan geen kippen die om me heen liepen, dat was mijn publiek.” Ze treedt op bij lokale radiozenders en neemt op haar dertiende al haar eerste single op: Puppy love.
Ontmoeting in de wasserette
De dag nadat ze in 1964 is geslaagd voor haar eindexamen reist ze af naar Nashville, het centrum van de countrymuziek. Nog maar net gearriveerd loopt ze daar op weg naar de wasserette al tegen haar toekomstige man aan, ondernemer Carl Dean. “Mijn eerste gedachte is: met dat meisje ga ik trouwen,” vertelt hij jaren later. Ze trouwen op haar twintigste en zijn tot op de dag van vandaag bij elkaar. Van Carl wordt verder weinig vernomen, behalve in de vorm van grappige anekdotes door zijn vrouw. Hij mijdt de schijnwerpers en vergezelt Dolly niet op haar tournees. Er wordt gefluisterd dat hij nu de ziekte van Alzheimer heeft.
Pruiken
Vanwege haar uiterlijk – slechts 1 meter 52 groot, torenhoog getoupeerd blond haar (al gauw vervangen door een uitgebreide collectie dito pruiken), een flinke boezem en een onwaarschijnlijk smalle taille – wordt de immer hooggehakte Dolly niet altijd even serieus genomen. Maar ze is gedreven. Ze werkt als serveerder en receptionist en ondertussen probeert ze in Nashville voet aan de grond te krijgen. Haar talent om songs te schrijven wordt al gauw erkend, dat ze zelf countrynummers zou kunnen zingen wordt aanvankelijk minder aangemoedigd. Haar hoge sopraan zou daarvoor niet geschikt zijn. Beter zingt ze pop. Pas in 1967 mag ze ook countrymateriaal opnemen. Haar eerste album verschijnt: Hello, I’m Dolly. En dan komt Porter op haar pad.
Een gokje
I will always love you is een nummer dat Dolly op meerdere manieren bevrijdt. Porter pinkt, nadat ze hem heeft toegezongen, een paar tranen weg en zegt dat ze mag gaan, mits hij dit nummer mag produceren. Daarna is hij toch beledigd. Hij vertelt iedereen die het maar wil horen hoe onbetrouwbaar Dolly is en klaagt haar voor een miljoen dollar aan wegens contractbreuk. De zaak wordt geschikt, maar Dolly moet hem nog jaren afbetalen. Gelukkig brengt het nummer haar ook op een ander terrein veel. Nadat zij er een hit mee heeft gehad, wil niemand minder dan Elvis Presley het opnemen. Ze is vereerd, maar heeft het lef om te weigeren dat ze de helft van de rechten van het nummer aan hem moet afstaan, zoals Elvis eist bij alle nummers die hij opneemt. Dat blijkt een goede zet, want zo zal ze miljoenen verdienen aan I will…, zeker nadat Whitney Houston er in 1992 een wereldhit van maakt.
9 to 5
Nu ze in de countrymuziek alles heeft bereikt wat er te bereiken valt, wil ze meer. “Ik wil niet dat mensen denken dat ik maar één ding kan.” Ze maakt de overstap naar popmuziek (in 1983 heeft ze samen met Kenny Rogers een grote hit met Islands in the stream) en gaat acteren. In 1980 speelt ze een van de hoofdrollen in de film 9 to 5, waarvoor ze ook – en dat was een van haar voorwaarden om mee te doen – de titelsong schrijft. Het acteren ziet ze als een gok, maar naast Jane Fonda en Lily Tomlin durft ze het wel aan. Als de film een hit wordt, straalt dat ook op haar af, redeneert ze. Wordt het een flop, dan zal dat de beroemde actrices worden aangerekend, niet haar.
Beha blussen
Dat is typisch Dolly. Onder al haar make-up en al dat blonde haar schuilt een slimme carrièrevrouw, zoals Porter tot zijn schade heeft ondervonden. In 1977 vertelt ze in een televisie-interview dat ze haar uiterlijk bewust uitvergroot om aandacht te trekken. “Als mensen eenmaal hebben gezien hoe belachelijk ik eruitzie, hebben ze ook gehoord dat ik wel iets te bieden heb.” Je kunt Dolly uitlachen, maar zij lacht het laatst. Voordat iemand een grap over haar borstpartij kan maken, heeft zij er al drie gemaakt: “Ik was de eerste vrouw die haar beha verbrandde – de brandweer was drie dagen bezig met blussen!”
Denken als een man
Ze is een vat vol tegenstrijdigheden: authentiek én kunstmatig (ze maakt er geen geheim van dat ze veel cosmetische ingrepen heeft ondergaan, van een borstvergroting tot een nose job. Het enige wat nog echt is aan haar is haar hart, zegt ze). Wit, maar niet geprivilegieerd; rijk, maar vanwege haar vele verwijzingen naar haar arme jeugd ook een van ons. Sexy, maar al meer dan vijftig jaar met dezelfde man getrouwd en dus niet bedreigend. Gelovig, maar alle kleuren van de regenboog liefdevol accepterend. Het feminisme openlijk afwijzend (“te extreem voor mij”), maar intussen gewoon een feministisch leven leidend (“Ik zie eruit als een vrouw, maar ik denk als een man”). Ze spreekt zich nooit uit over politieke issues (behalve in haar songteksten, luister bijvoorbeeld maar eens naar Just because I’m a woman uit 1968), probeert iedereen te vriend te houden. Wat ze echt vindt, blijft een raadsel. “Je mag me alles vragen,” zegt ze, “en dan bedenk ik wel wat ik antwoord.”
Aunt Granny
In de jaren tachtig opent ze een eigen pretpark in de omgeving waar ze is opgegroeid: Dollywood. Het park bevat vele verwijzingen naar haar jeugd: zo staat er een replica van de piepkleine hut waarin ze is opgegroeid. Ze moet in de jaren tachtig ook onder ogen zien dat Carl en zij geen kinderen zullen krijgen. Dat is mede te wijten aan haar endometriose, waarvoor uiteindelijk haar baarmoeder verwijderd wordt. Ze is in die jaren zo depressief, vertelt ze in Dolly Parton’s America, dat ze zelfdoding overweegt. Ze weet de depressie te overwinnen, en de ervaring maakt haar sterker, zegt ze jaren later. “Ik zou een goede moeder zijn geweest, maar daarvoor had ik waarschijnlijk wel al het andere opgegeven. Ik had me schuldig gevoeld als ik weg was gegaan van huis.” Gelukkig heeft ze veel nichtjes en neefjes, voor wie ze Aunt Granny is. En, zegt ze ook: wie weet heeft ze geen kinderen gekregen zodat alle kinderen van haar kunnen zijn. Omdat ze zonder kinderen zo hard heeft kunnen werken, kan ze projecten opstarten als de Imagination Library, waarmee ze maandelijks een gratis boek stuurt aan kinderen vanaf hun geboorte tot hun vijfde, om analfabetisme tegen te gaan. Sinds 1995 heeft ze al zo’n honderdnegentig miljoen boeken verstuurd aan kinderen in Amerika, Canada, Australië en Engeland.
Gulle donateur
Haar rijkdom zet ze niet alleen voor kinderen in. Dolly staat bekend als een gulle donateur. In de coronatijd schenkt ze bijvoorbeeld een miljoen dollar aan Vanderbilt University in Nashville, als bijdrage aan de ontwikkeling van het Modernavaccin. Ze laat zich er ook mee vaccineren terwijl de camera’s snorren. Het is een van de weinige keren dat ze echt stelling neemt en zich uitspreekt bij een controversieel onderwerp.
Terug naar de country
In de 21e eeuw gaat ze muzikaal terug naar waar ze vandaan komt: de countrymuziek. Ze zingt nog steeds over liefde, pijn, verlangen, heimwee, familie en haar concerten worden drukker bezocht dan ooit. Zelfs in deze uitermate verdeelde tijden weet Dolly een opvallend breed publiek aan te spreken. Op haar concerten vind je jong en oud, rijk en arm, zwart en wit, hetero’s en leden van de LGBTQIAP+-gemeenschap. Millennials die in haar een vertegenwoordiger zien van de derde feministische golf, staan naast diepgelovige traditionele christenen en drag queens in opperste harmonie en uit volle borst mee te zingen met van nostalgie vervulde nummers als My Tennessee home en Coat of many colors en, natuurlijk, Jolene. Iedereen houdt van Dolly.
Op 17 november brengt Dolly een nieuw album uit: Rockstar. Op het album zullen verschillende samenwerkingen te horen zijn, met onder anderen Miley Cyrus, Sting en oud-Beatles Paul McCartney en Ringo Starr. Ook staan er een aantal covers van bekende nummers op. De eerste single van de plaat, World on fire, is nu al te beluisteren.
Meer lezen
Lees ook over het leven van Maya Angelou.
Nederland loopt in: zo staan we ervoor in genderongelijkheid.
Hierom is klassieke muziek is verre van suf.
Tekst Liddie Austin Fotografie Getty Images
Gepubliceerd op 16 mei 2023